Về nghĩa, what nghĩa là “cái mà”, còn that nghĩa là “rằng”.

Về ngữ pháp, khi đi trước một câu, thì what và that khác nhau ở chỗ là câu phía sau what thiếu một tân ngữ, còn câu sau that thì không.

Ví dụ:

1. He saw what his son wears to school.
= Anh ấy thấy cái mà con anh ấy mặc đến trường.

2. He saw that his son wears a blue shirt to school.
= Anh ấy thấy rằng con anh ấy mặc một chiếc áo màu xanh đến trường.

Ta thấy rằng động từ wear, nghĩa là “mặc” cần có một cụm danh từ (tân ngữ) phía sau. Tức là nếu nói “mặc” là phải nói “mặc cái gì đó” thì mới có nghĩa.

Vậy mà trong câu 1, ta thấy sau động từ wears thiếu một tân ngữ. Lí do là phía trước đã có what thay cho tân ngữ đó rồi. Tức là thay vì nói “con anh ấy mặc cái gì đó” thì nói là “cái mà con anh ấy mặc”. 

Còn trong câu 2, khi dùng that thì câu phía sau không thiếu tân ngữ. Nó đã có cụm danh từ a blue shirt – “một chiếc áo màu xanh” làm tân ngữ rồi.

Vậy tóm lại, khi câu phía sau thiếu tân ngữ thì chọn what, còn không thì chọn that.

Ví dụ 1:

He always asks ——- she brings to class.
(A) what
(B) that

Câu này ta chọn what vì động từ bring – “mang” cần có một tân ngữ (mang cái gì?) mà câu này lại thiếu tân ngữ đó.

Ví dụ 2:

He always asks ——- she bring a pen for him.
(A) what
(B) that

Câu này ta chọn that vì động từ bring đã có tân ngữ phía sau. Đó là cụm danh từ a pen.

Ví dụ 3:

He always asks ——- she stay in class.
(A) what
(B) that

Câu này ta chọn that. Vì động từ stay phía sau, mặc dù không có cụm danh từ làm tân ngữ, nhưng động từ này là nội động từ, không cần tân ngữ (khi nói stay in class – “ở trong lớp” là người ta hiểu nghĩa rồi). Do đó câu này không thiếu tân ngữ. Vậy ta chọn that.

Tuy nhiên, đối với câu đưa ra ở trên, ta khó mà áp dụng nguyên tắc này. Vì động từ present vừa có nghĩa là “trình bày (cái gì đó)” vừa có nghĩa là “thuyết trình” nên nó vừa có thể thiếu tân ngữ vừa có thể không thiếu:

○ what you will present about the recent recession
= cái mà / điều mà bạn sẽ trình bày về cuộc suy thoái gần đây

○ that you will present about the recent recession
= rằng bạn sẽ thuyết trình về cuộc suy thoái gần đây

Cho nên câu này ta không thể xét ngữ pháp mà làm được. Ta buộc phải dựa vào nghĩa. Dựa vào nghĩa thì ta sẽ thấy that không hợp lí vì:

Phía trước có explain to him in detail, nghĩa là “giải thích chi tiết cho anh ấy”. Nếu mà chỉ là “giải thích rằng bạn sẽ thuyết trình về vụ suy thoái gần đây” thì chỉ cần nói cho anh ấy một câu là xong. Ví dụ như: “Anh ơi em sẽ giải thích về vấn đề này nhé anh.” Đâu cần phải “giải thích chi tiết”. Cho nên không nói “giải thích rằng”. Vậy không dùng that.

Trong khi đó, khi dùng what là “cái mà” thì hợp lí. Ta thấy những cái mà ta phải trình bày nó có thể bao gồm rất nhiều thứ. Do đó giải thích chi tiết về chúng là hợp lí. Vậy ta sẽ dùng what thì đúng nghĩa hơn.

* Ngoài ra, explain hay đi với what, why, how, … hơn là that.

Vậy đáp án là (C) what.

○ Mr. Keynes wants you to explain to him in detail what you will present about the recent recession at the next economics class.
= Ông Keynes muốn bạn giải thích chi tiết cho ông ấy những cái mà bạn sẽ trình bày về cuộc suy thoái gần đây trong lớp kinh tế học tới.